به گزارش رصدبورس، دولت سیزدهم از همان ابتدای کار، مبنا و هدف نهایی را در جهت عدالت یارانه ای و جلوگیری از فساد و قاچاق با حذف ارز 4200 تومانی قرار داده است. بسیاری معتقدند ارز ترجیحی رانت‌زا بوده و می‌بایست آن را به طریقه درست و برنامه‌ریزی شده حذف و به صورت مستقیم به دست مردم رساند. بر همین اساس دولت آقای رئیسی قرار شده است تا با اعطای کالابرگ الکترونیکی این هدف را به سرانجام برساند. کالابرگ الکترونیکی چیست؟ نحوه کارکرد و زمان اجرای طرح آن چگونه خواهد بود؟ در این گزارش سعی شده تا برای سوالات فوق پاسخی بیابیم. پس با ما همراه باشید.

یارانه نقدی و معیشتی که پرداخت می‌شد در دولت سیزدهم جای خود را به یارانه کمک‌معیشتی جدید داد. دولت آقای رئیسی در راستای طرح توزیع عادلانه یارانه ها اقدام به اصلاح یارانه ها و دهک‌های یارانه بگیر کرد. در ابتدای اجرای این طرح دو ماه یارانه جبرانی که عبارت بودند از؛ مبلغ 400 هزار تومان برای دهک‌های اول تا سوم و مبلغ 300 هزار تومان دهک چهارم تا نهم بابت هر ماه به حساب سرپرستان خانوار واریز گردید. دهک دهم در این طرح از دریافت یارانه حذف شد و یارانه ماه دوم به حساب‌ها واریز ولی فعلا تا زمان اعلام قابل برداشت نیست. دولت سیزدهم اعلام کرده است تا موعد انجام زیرساخت‌ها برای اجرای کالابرگ الکترونیکی واریز یارانه‌ها ادامه دارد.

دلیل حذف ارز ترجیحی 

ارز ترجیحی که به کالاهای اساسی و برای واردات آسان و بهای ارزان مصرف کننده تخصیص یافته بود، محل و بهانه‌ای برای رانت و فساد عده‌ای سودجو شد. 

در سال 97 طی اقدامات دولت آن دوره، قانونی تصویب شد که در آن ارز ترجیحی کشور را تنها به کالاهاس اساسی اختصاص می‌داد. در همان دوره نیز عده‌ای از کارشناسان اعتراض خود را نسبت به اختصاص دادن ارز ترجیحی به کالاهای اساسی و فسادزا بودن آن اعلام کردند. همچنین این اقدام را تهدید بزرگی برای اقتصاد کشور دانستند.

حال پس از گذشت 4 سال از اجرایی شدن این مصوبه، دولت سیزدهم، تصمیم گرفته ارز ترجیحی را حذف کند و آن را به مردم اختصاص دهد؛ اقداماتی نیز در این باره صورت گرفته است.

آیت‌الله رئیسی، رئیس جمهور کشورمان در گفت و گو زنده تلویزیونی دوشنبه شب 19 اردیبهشت، درباره حذف ارز ترجیحی و همچنین تشریح این طرح گفت: تخصیص ارز ترجیحی که از سال 97 شروع شد، به کالاهای زیادی اختصاص پیدا کرد. اما از همان ابتدا معلوم بود که چند قیمتی بودن ارز مشکلات جدی برای کشور ایجاد می‌‌کند. مدت کوتاهی که گذشت، دولت قبل خودش متوجه به این قضیه شد لذا تلاش کرد که ارز ترجیحی را از کالاهای مختلفی حذف کند. نهایتاً اختصاص ارز ترجیحی به 7 کالای اساسی کاهش یافت که شاید اگر همان زمان که قیمت ارز حدود 11 تا 12 تومان بود تدبیری برای ساماندهی به اختصاص ارز ترجیحی می‌‌شد از الان خیلی کم‌ هزینه‌‌تر بود.

البته رئیس جمهور تاکید کرد که در این طرح همه مردم بدون استثناء از یارانه نان و دارو برخوردار هستند و به هیچ عنوان قیمت نان، دارو و بنزین افزایش پیدا نمی‌ کند.

آیت‌الله رئیسی همچنین افزود: «تا زمانی که زیرساخت‌‌های فنی برای کالابرگ الکترونیکی آماده شود که احتمالاً یک یا دو ماه باشد، کمک معیشتی به صورت نقدی پرداخت خواهد شد و هر وقت کالابرگ الکترونیکی آماده شد، تناسب میزانی که به عنوان کمک معیشتی پرداخت می‌شود، کاملاً با مردم در میان گذاشته خواهد شد.»

 کالابرگ الکترونیکی چیست؟

کالابرگ الکترونیکی تفاوت‌هایی با کوپن دهه 60 دارد. طرح کالابرگ الکترونیکی از تابستان 1397 با افزایش قیمت کالاهای اساسی مطرح شده است. در این طرح مردم با استفاده از کارت‌های بانکی خود که یارانه دریافت می‌کنند، می‌توانند از فروشگاه‌ها صرفا برای خرید مواد غذایی از اعتبار خود که معادل مبلغ یارانه است، استفاده کنند. همچنین به نظر می‌رسد که این کالابرگ‌ها هر چند ماه یکبار شارژ شود. در واقع کالابرگ الکترونیکی به عنوان کمک هزینه برای کالاهای اساسی است.

زمان و نحوه کارکرد کالابرگ الکترونیکی

حجت الاسلام سید محمدرضا میرتاج الدینی نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در این‌باره می‌گوید: از دو ماه آینده، یارانه نقدی به یارانه اعتباری تحت عنوان طرح کالابرگ الکترونیکی تغییر یافته و مردم می‌توانند با کارت‌های بانکی، در فروشگاه‌ها خرید کرده و از اعتبار خود استفاده کنند. همچنین به محض اجرایی شدن طرح کالابرگ الکترونیکی قیمت کالاهای ضروری معیشتی، به شهریور 1400 باز می‌گردد و میزان شارژ اعتبار در کارت بانکی یا کارت یارانه‌‌ای به اندازه‌ مابه‌التفاوت قیمت شهریور سال گذشته با قیمت جدید است. مثلا اگر کالایی 30 هزار تومان بوده و با برداشته شدن ارز ترجیحی به 50 هزار تومان می‌‌رسد، 20 هزار تومان به اندازه‌ی مابه‌التفاوت آن کالا در قالب یارانه به حساب فرد واریز شده و آن فرد 30 هزار تومان را از جیب می‌‌دهد و 20 هزار تومان مابه التفاوت از اعتبارش هزینه می‌‌شود. منتها تأکید بر این است که ابتدا باید اعتبار در کارت شارژ شده و سپس ارز ترجیحی حذف شود.

نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با تاکید بر اینکه کالابرگ الکترونیکی همان یارانه است، می‌افزاید: قرار نیست کارت جدیدی به عنوان کالابرگ الکترونیکی تعریف شود بلکه همان کارت یارانه نقدی یا کارت بانکی مردم بر اساس کد ملی آن‌ها ملاک است، یعنی همان کارت بانکی که مردم از آن استفاده می‌‌کنند. بانک مرکزی بر اساس کد ملی افراد اعتبار را به کارت بانکی یا کارت یارانه‌ی آن‌ها واریز می‌‌کند و مردم می‌‌توانند از طریق یارانه اعتباری یا همان کالابرگ الکترونیکی کالا بخرند.

وی با بیان اینکه خرید کالا از همه‌ فروشگاه‌‌های مواد غذایی که دارای کارتخوان هستند شدنی است، می‌گوید: منتها باید آن دستگاه کارتخوان در بانک مرکزی تعریف شده باشد یعنی نمی‌‌شود مردم آن اعتبار را در فروشگاه پوشاک خرج کنند، بلکه آن اعتبار مختص فروشگاه‌‌هایی است که مواد غذایی به فروش می‌‌رسد. این کار تضمینی برای تأمین امنیت غذایی است.در مرحله اول مردم می‌‌توانند هر کالایی را بخرند و ممکن است در مرحله دوم در صورت درخواست دولت، کالاها محدود به اقلامی همچون گوشت، مرغ و تخم مرغ شود.

رحیمی وزیر دادگستری درباره کالابرگ الکترونیکی می‌گوید: منظور از کالابرگ الکترونیکی این نیست که کارت یا کوپن به مردم داده شود؛ بلکه یارانه به کارت بانکی مردم واریز می‌شود و می‌توانند با کارت بانکی خود خرید انجام بدهند.

علی ملکی دستیار وزیر اقتصاد درخصوص مشکلات این طرح می‌گوید: تامین کالاهای ارزان برای خرید با کالابرگ در شهرها و روستاهای دورافتاده بسیار سخت و پیچیده است.

محمد صادق مفتح قائم‌مقام وزیر صمت در امور بازرگانی در خصوص امکان فروش و یا واگذاری بخشی از این یارانه و یا امکان اختصاص کل مبلغ یارانه به خرید یک کالای اساسی مانند روغن، توضیح می‌دهد: به‌طور طبیعی، مانند گذشته این شرایط شکل خواهد گرفت، هرچند که موافق این کار نیستیم، زیرا مقادیر کالایی تعیین‌شده (میزان گوشت و مرغی که بناست در قالب کالابرگ تحویل شود) بر اساس استاندارهای بهداشت و تغذیه است، اما از آنجا که به توافق فرد صاحب کالا و مغازه‌دار برمی‌گردد، ما قرار نیست در این خرده معاملات دخالت کنیم.

از ماه آینده در کل کشور، کالابرگ الکترونیکی اجرایی می‌شود

حجت براتعلی مدیرکل توزیع و فروش شرکت بازرگانی دولتی ایران در پاسخ به اینکه چه‌زمانی طرح کالابرگ الکترونیکی در کشور اجرا می‌شود، می‌گوید: طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها دو مرحله دارد که در فاز اول که اکنون در حال اجراست، مقادیری پول به حساب بانکی خانوار واریز می‌شود؛ حداکثر زمانی که برای این فاز در نظر گرفته شده دو ماه است. فاز دوم این طرح به‌صورت خرید الکترونیک به‌صورت کالابرگ است؛ یعنی با کالابرگ افراد تنها می‌توانند کالاهای اساسی را (نان، مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و روغن) خریداری کنند که یارانه آنها اصلاح شده است. بر این اساس افراد هنگام خرید مبلغ کالا را به‌قیمت قبل (یارانه‌ای) پرداخت می‌کنند و مابقی آن را دولت به حساب فروشنده پرداخت می‌کند یا اینکه مبالغ به کارت‌های بانکی افراد واریز می‌شود اما از آن تنها می‌توان کالاهای یادشده را خریداری کرد.

طبق گفته آقای براتعلی زیرساخت‌های اجرای این طرح، دستگاه‌های پوزی است که بر پایه سیستم اندروید کار می‌کنند که در واحدهای نانوایی زنجان در حال نصب است و به‌مرور در کل کشور این زیرساخت ایجاد می‌شود و از ماه آینده طرح کالابرگ الکترونیک در کل کشور اجرایی می‌شود.

زمان و نحوه کارکرد کالابرگ الکترونیکی